Rak prostaty może być niebezpieczny między innymi dlatego, że zauważalnie objawia się dopiero w zaawansowanych stadiach.
Dlatego tak ważne są badania poziomu PSA u lekarza pierwszego kontaktu: wszelkie rozbieżności wykrywane są w czas i istnieje duża szansa na całkowite wyleczenie. W przypadku, gdy lekarz stwierdzi u pacjenta obecność guza prostaty, w pierwszej kolejności należy określić stopień zaawansowania choroby i w celu dalszego leczenia na podstawie skali Gleasona określić agresywność guza.
Skala Gleasona, podawana jako liczba w skali od 2 do 10, określa stopień dojrzałości (zróżnicowanie) guza. Próbki pobrane podczas biopsji są badane pod mikroskopem i w zależności od dojrzałości tkanki guza ponumerowane są 1-5. Im niższa liczba, tym bardziej dojrzały i lepiej odgraniczony guz. I odwrotnie, im wyższa liczba, tym bardziej agresywny guz. Ostateczną punktację Gleasona oblicza się przez zsumowanie oznaczeń liczbowych dla dwóch najczęściej występujących tkanek nowotworowych. Jeśli pojawia się tylko jeden typ, ta sama liczba jest używana dwukrotnie do obliczeń. Najniższy wynik końcowy może wynosić 2 (1 + 1), najwyższy 10 (5 + 5). Z końcowym wynikiem wyższym niż 7, guz jest już bardzo agresywny i istnieje duże prawdopodobieństwo, że z czasem spowoduje przerzuty.
Za pomocą klasyfikacji TNM określa się stopień zaawansowania choroby pod względem guza (wartość T), węzłów regionalnych (wartość N) i obecności odległych przerzutów (wartość M).
Niektóre badania obrazowe, takie jak USG prostaty lub TK miednicy, są wymagane do prawidłowego określenia paramentru T. W przypadku raka prostaty T klasyfikuje się następująco:
Wartość N wyraża, czy pojawiły się już przerzuty guza do lokalnych węzłów chłonnych – w przypadku raka prostaty są to węzły w miednicy małej. NX = brak możliwości oceny N0 = brak zmian w regionalnych węzłach chłonnych N1 = przerzuty w małych węzłach miednicy
Wartość litery M wskazuje, czy pojawiły się już przerzuty guza do innych narządów (z wyjątkiem węzłów miednicy małej). MX = nie można ocenić M0 = brak odległych przerzutów M1 = objawione odległe przerzuty M1a = w innych niż regionalnych węzach chłonnych M1b = w kościach M1c = inne narządy
