Jeśli wartość PSA we krwi wzrośnie powyżej ustalonej normy (określonej na podstawie wieku i wielkości prostaty!), zaleca się wykonanie dalszych badań prostaty, w szczególności badania per rectum, badania ultrasonograficznego, rezonansu magnetycznego prostaty, biopsji prostaty.
Sugeruje się normę górną PSA wynoszącą 2,5 ng/ml dla mężczyzn w wieku 40–49 lat, 3,5 ng/ml dla mężczyzn w wieku 50–59 lat, 4,5 ng/ml dla mężczyzn w wieku 60–69 lat i 6,5 ng/ml dla mężczyzn w wieku 70 lat i starszych.*
Swoisty antygen sterczowy (PSA) jest obecnie najważniejszym klinicznie markerem raka prostaty. Jest to enzym wytwarzany zarówno przez prawidłowe, jak i nowotworowe komórki prostaty, a badanie jego stężenia we krwi jest powszechnie stosowaną metodą w diagnostyce raka prostaty. Skrót PSA odnosi się do białka produkowanego przez gruczoły prostaty.
Podstawową funkcją białka PSA jest upłynnianie nasienia, więc jego największe stężenie znajduje się w nasieniu, a tylko niewielka część jest uwalniana do krwi. Każdy mężczyzna z prostatą ma zatem określony poziom PSA. Jeśli struktura komórek i gruczołów prostaty jest uszkodzona (na przykład przez nowotwór prostaty), PSA jest uwalniane do krwi w większych ilościach.
Badania krwi w celu określenia poziomu PSA są wykonywane nie tylko u mężczyzn z objawami raka prostaty (takimi jak trudności z oddawaniem moczu, problemy z erekcją lub ból w miednicy i plecach itp.), ale również u mężczyzn bez takich objawów w formie badania profilaktycznego. Sukces leczenia raka prawie zawsze zależy od wczesnego wykrycia nowotworu złośliwego i dokładnej diagnozy.
Podwyższony poziom całkowitego PSA w surowicy można zaobserwować w przypadku raka prostaty, ale także w przypadku innych chorób, takich jak łagodny rozrost prostaty, zapalenie prostaty, ostre zatrzymanie moczu lub po niektórych zabiegach urologicznych. Występuje również po stosunku płciowym. Niestety, niektóre rodzaje raka prostaty mogą nie mieć wpływu na poziom PSA we krwi. Dlatego konieczne jest również dodatkowe badanie „per rectum”.
** Poziom PSA zależy od wieku i wielkości prostaty, więc dla każdego mężczyzny istnieje nieco inny „normalny” poziom PSA. Zwykle poziom PSA w surowicy jest niższy niż 4 ng/ml, co jest międzynarodowo akceptowaną granicą między normalnym a podwyższonym poziomem PSA. Trudność w diagnozowaniu raka prostaty za pomocą pomiaru PSA polega na tym, że do 20% pacjentów z rakiem ma poziom PSA poniżej 4 ng/ml i odwrotnie, nie każdy pacjent z PSA 4–10 ng/ml ma raka prostaty. Mówimy o tak zwanej szarej strefie diagnostycznej, w której tylko 25% pacjentów ma raka.
