Chłoniak złośliwy to ogólny termin, którym określane są choroby nowotworowe układu limfatycznego. Chłoniaki złośliwe to nowotwory pochodzące z jednego typu białych krwinek – limfocytów. Objawiają się przede wszystkim powiększeniem węzłów chłonnych (limfatycznych). Chłoniaki złośliwe dzielą się na dwie podstawowe grupy: chłoniak Hodgkina (HL) i chłoniak nieziarniczy (NHL), dzielący się na różnorodne podgrupy.
Chłoniaki złośliwe to choroba, która bardzo często dotyka ludzi w młodym wieku W Republice Czeskiej rocznie stwierdza się około 1 800 nowych zachorowań. Pacjenci często mają bardzo dobre prognozy.
Schemat leczenia określa specjalista – hematoonkolog. Obecnie główną metodą leczenia chłoniaków złośliwych jest leczenie systemowe (ogólnoustrojowe), obejmujące chemoterapię lub leczenie biologiczne, ewentualnie obie te metody w skojarzeniu. Radioterapia służy tutaj przede wszystkim jako leczenie uzupełniające, które ma obniżyć ryzyko nawrotu choroby w zaatakowanych początkowo obszarach, ewentualnie jako metoda zaleczenia przed kolejnym zaplanowanym leczeniem systemowym, np. w przypadku chłoniaków nawracających. Jest to leczenie lokalne, ograniczone do konkretnego miejsca lub obszaru.
W tym wskazaniu radioterapia jest stosowana we wczesnych i pośrednich stadiach chłoniaka Hodgkina, chłoniaka nieziarniczego wysokiego ryzyka (zajęcie z początkowymi zmianami o dużej objętości, zajęcie kości lub zmiany pozawęzłowe) oraz u pacjentów z niewystarczającą odpowiedzią na wcześniejsze leczenie systemowe. Leczenie skojarzone (leczenie systemowe + radioterapia) często daje większe szanse na wyleczenie chłoniaka.
Ze względu na doskonałą skuteczność radioterapii, zwykle nie jest konieczne stosowanie dawek promieniowania przekraczających granice tolerancji otaczających zdrowych tkanek. Jednak nawet niższe dawki promieniowania mogą być potencjalnie szkodliwe, zwłaszcza dziesięć lub więcej lat po terapii onkologicznej. Często występują one bez związku z ostrą toksycznością radioterapii. Ryzyko wystąpienia tej późnej toksyczności wzrasta wraz z wydłużającym się odstępem czasu po zakończeniu leczenia onkologicznego. Ryzyko to należy brać pod uwagę zwłaszcza u pacjentów z bardzo dobrym rokowaniem długoterminowym. Dotyczy to w szczególności młodych pacjentów z chłoniakiem Hodgkina i chłoniakiem B-nie Hodgkina o korzystnym rokowaniu (zwłaszcza podtypy, takie jak chłoniak rozlany z dużych komórek B, pierwotny chłoniak śródpiersia B). Pacjenci ci powinni być leczeni zawsze ze świadomością długoterminowego ryzyka związanego z terapią przeciwnowotworową.
Podczas radioterapii mogą wystąpić natychmiastowe skutki uboczne napromieniania. Występują one podczas RT i maksymalnie do 6 tygodni po zakończeniu RT.
Możliwe objawy ostrej toksyczności popromiennej (związane z miejscem napromieniania) to objawy obejmujące:
Ponadto w związku z RT mogą wystąpić późne skutki napromieniania, które pojawiają się przy braku wcześniejszych problemów nawet po kilku dekadach po RT (najczęściej po co najmniej 10 latach lub później). Późne następstwa mają pierwszorzędne znaczenie w leczeniu chłoniaków, a lekarze dążą do zminimalizowania ryzyka wystąpienia tych powikłań. Możliwe objawy późnej toksyczności w zależności od lokalizacji napromienianego obszaru:
choroby serca i naczyń krwionośnych (zawał mięśnia sercowego, wady zastawkowe),
Dlatego niezbędne jest staranne rozważenie wskazań do napromieniania. Konieczność włączenia RT do schematu leczenia potwierdzają badania kliniczne. W Republice Czeskiej stosujemy się do zaleceń Grupy ds. Współpracy w Leczeniu Chłoniaków (Kooperativní lymfonová skupina – KLS), które odzwierciedlają najnowsze wyniki badań klinicznych i są regularnie aktualizowane. Radioterapię przeprowadzamy również w oparciu o rekomendacje ILROG (International Lymphoma Radiation Oncology Group).
