Nowotwory przełyku są poważną chorobą, zajmującą wewnętrzną warstwę ściany przełyku i której leczenie jest niezwykle trudne, ale może być bardzo skuteczne, tj. może prowadzić do całkowitego wyleczenia.
Leczenie obejmuje chemioterapię, radioterapię i operację w różnej kolejności. Zazwyczaj najpierw stosuje się jednoczesną chemioterapię i radioterapię, a następnie zabieg chirurgiczny.
Każdego roku w Republice Czeskiej na raka przełyku zapada ponad 500 osób. Choroba jest najczęściej diagnozowana między 50. a 70. rokiem życia. Czynniki ryzyka obejmują palenie tytoniu, spożywanie napojów alkoholowych, alkoholizm i nieodżywczą, niezrównoważoną dietę. Objawy raka przełyku są wczesne – zaburzenia połykania, bolesne przełykanie, szybka utrata masy ciała, wymioty lub krwawienie lub wymioty strawioną krwią oraz uporczywy ból w klatce piersiowej.
Rak przełyku jest leczony różnymi metodami (modalnościami), których wybór i kolejność mają ustalone schematy. Przebieg leczenia jest zawsze ustalany podczas wspólnej konsultacji chirurga i onkologa.
Nowotwory leczy się chirurgicznie, resekcyjnie, w pierwszej kolejności (w przypadku małych zmian początkowych) lub po przygotowaniu za pomocą radioterapii lub chemioterapii (w przypadku bardziej zaawansowanych zmian). Resekcja jest bardzo złożoną i wymagającą procedurą, bardziej szczegółowo zostanie opisana bardziej przez chirurga. Wyboru między radioterapią a chemioterapią dokonuje się na podstawie lokalizacji zmiany. (Chemioterapia preferowana jest w przypadku guzów w połączeniu przełykowo-żołądkowym.)
W przypadku guzów powstających w odcinku szyjnym przełyku nie można wykonać zabiegu chirurgicznego.
Chemioterapia w przypadku nowotworów przełyku stosowana jest stosowana głównie w połączeniu z radioterapią. Jej celem jest zwiększenie wrażliwości guza na promieniowanie. Ta chemioterapia ma niższe dawki i jednocześnie stosuje się mniej środków, maksymalnie 2. Jest zatem dobrze tolerowana. Samodzielna chemioterapia znajduje zastosowanie w przypadku guzów w połączeniu przełykowo-żołądkowym.
Nowotwory trzustki powstają głównie w układzie przewodowym gruczołu. Rzadko powstają z części endokrynnej trzustki (która produkuje szereg hormonów, w tym insulinę), wówczas nazywane są „P-NET”, mają lepsze rokowanie, a ich leczenie ma specjalne zasady i procedury.
Rak trzustki jest bardzo poważną chorobą, która zwykle ma ciężki przebieg. Ma silną tendencję do wczesnego tworzenia innych ognisk – przerzutów, zwłaszcza w wątrobie i otrzewnej. Leczenie nowotworów trzustki jest bardzo trudne i często nieskuteczne.
W Republice Czeskiej każdego roku na raka trzustki zapada ponad 2000 osób. Częstość występowania wzrasta po 50. roku życia. Czynniki ryzyka zachorowania na raka trzustki nie zostały jednoznacznie zidentyfikowane. Z pewnością należą do nich palenie tytoniu, alkoholizm i powtarzające się stany zapalne trzustki. Choroba nie ma wczesnych objawów. Dlatego też jest ona zazwyczaj diagnozowana w zaawansowanym stadium. Często za pierwszy objaw uważa się zażółcenie („żółtaczka” – w sensie objawu, nie mylić z „żółtaczką zakaźną” – zapaleniem wątroby w sensie wirusowego zapalenia wątroby). Inne objawy to uporczywy ból w górnej części brzucha, brak apetytu (niechęć do mięsa jest powszechna) i znaczna utrata masy ciała. Objawy zaawansowanej choroby obejmują przedłużające się nudności i powtarzające się wymioty.
Rak trzustki jest leczony różnymi metodami (modalnościami), których wybór i kolejność mają ustalone schematy. W leczeniu nowotworów trzustki priorytetem jest zabieg chirurgiczny – resekcja trzustki (całej lub połowy), w tym resekcja dwunastnicy i modyfikacja przebiegu jelita cienkiego. Jeśli nie można tego zrobić (z jakichkolwiek powodów), chorobę leczy się głównie chemioterapią, po której można zastosować sesje napromieniania – radioterapię. Radioterapia ma znaczenie tylko w kontekście chemioterapii, tj. po przebytej chemioterapii. Po skutecznej resekcji następuje chemioterapia pooperacyjna, uzupełniona również o radioterapię. Napromienianie pooperacyjne ma specjalnie określone schematy.
W przypadku raka trzustki radykalne leczenie chirurgiczne jest zawsze priorytetem, jeśli można je wykonać. Innymi słowy, jeśli chirurg ma możliwość wykonania radykalnego zabiegu, optymalne jest wykonanie go tak szybko, jak to możliwe. (Dostępne opcje zależą od stopnia zajęcia i stanu pacjenta. Zabieg radykalny oznacza całkowite usunięcie w określonym zakresie). Jeśli chirurg nie może wykonać radykalnego zabiegu, może wykonać zabieg „odciążający” w zależności od sytuacji (np. połączenie żołądka i jelita cienkiego w celu złagodzenia problemów trawiennych).
Pierwotny rak wątroby (tj. niewystępujący wtórnie do innych nowotworów wątroby) jest stosunkowo rzadką chorobą w Europie. Schemat terapeutyczny jest bardzo specyficzny. Najskuteczniejsza metoda leczenia to przeszczep wątroby. Mniej skutecznymi metodami są częściowa resekcja wątroby, radioterapia, chemioterapia podawana do tętnicy wątrobowej oraz szereg specyficznych metod, np. nagrzewanie loży guza prądem o częstotliwości radiowej, a także terapia biologiczna.
Około 400 osób rocznie w Republice Czeskiej zapada na pierwotnego raka wątroby; statystyki nie są dokładne. Do czynników ryzyka należy jednoznaczne przebycie żółtaczki zakaźnej (zapalenie wątroby), marskość wątroby i alkoholizm. Objawy pierwotnego nowotworu wątroby są zazwyczaj późne. Często wczesne objawy nie występują, dlatego choroba jest diagnozowana dopiero w zaawansowanym stadium. Do objawów należą nieswoiste bóle w prawej górnej części brzucha, nieswoiste problemy z trawieniem, żółtaczka (jako objaw, nie „zapalenie wątroby”), ewentualnie problemy z krzepliwością krwi.
Pierwotne nowotwory wątroby, tzn. niebędące wtórnymi ogniskami nowotworowymi w innych lokalizacjach (przerzuty), są leczone nieco innymi metodami niż inne choroby nowotworowe. Najskuteczniejsza metoda leczenia to przeszczep wątroby. Mniej skutecznymi metodami są częściowa resekcja wątroby, radioterapia, chemioterapia podawana do tętnicy
wątrobowej oraz szereg specyficznych metod, np. nagrzewanie loży guza prądem o częstotliwości radiowej, a także terapia biologiczna.
· Metody chirurgiczne mają największą skuteczność. Tylko jeśli chirurg wyraźnie odrzuci przeszczep lub resekcję, wskazane są inne metody leczenia. (Oczywiście w bardzo zaawansowanej chorobie, np. z licznymi przerzutami, opinia jest jasna z góry i nie ma potrzeby obciążania najlepszych ośrodków niepotrzebnymi konsultacjami).
Radioterapia pierwotnych nowotworów wątroby to stosunkowo nowa metoda, która na razie stosowana jest w ograniczonym stopniu. Wynika to z faktu, że konwencjonalne metody promieniowania fotonowego (gamma) nie były w stanie bezpiecznie napromieniać guzów wątroby do skutecznej dawki.
Dopiero pojawienie się zaawansowanych metod radioterapii, np. radioterapii wiązką protonów, umożliwia napromienianie pierwotnego guza wątroby z wysoką skutecznością. Napromienianiu poddawane są guzy, które nie zostały określone przez chirurga jako nadające się do resekcji lub przeszczepu i które nie wpływają na tkanki poza wątrobą. Nie może być ponadto zajęte więcej niż połowa wątroby
Nie opracowano skutecznej chemioterapii pierwotnych guzów wątroby. Skuteczna jest jedynie chemioterapia podawana bezpośrednio do tętnicy wątrobowej, znana pod nazwą „TACE”. Niektóre pierwotne nowotwory wątroby można również leczyć poprzez bezpośrednią interwencję, zwykle za pomocą igły wprowadzanej do guza pod kontrolą tomografii komputerowej – zbiorczo „metody ablacji’. Są to metody zwane RFA (ablacja prądem o częstotliwości radiowej), PEI (przezskórne wstrzyknięcie alkoholu), IRE (nieodwracalna eletroporacja) i inne. W przypadku zaawansowanych stadiów stosuje się ukierunkowaną terapię biologiczną w postaci tabletek.
Nowotwory odbytu są dość specyficznymi chorobami, które wywodzą się z obszaru zwieracza lub nawet od zwieracza do skóry. W leczeniu guzów odbytu dominuje obecnie radioterapia nad zabiegiem chirurgicznym, który wymaga
Sama radioterapia wystarcza do całkowitego wyleczenia u około 90% pacjentów i jest bardzo wymagającą i ryzykowną metodą leczenia. Radioterapia protonowa jest mniej wymagająca.
W Republice Czeskiej na raka zapada 170-190 osób rocznie. Częstość występowania wzrasta po 40. roku życia. Czynniki ryzyka zachorowania na raka odbytu obejmują zakażenie wirusem HPV (obecnie dostępne jest szczepienie), palenie tytoniu i nietypowe praktyki seksualne. Chociaż objawy raka odbytu są wczesne, często są błędnie diagnozowane jako hemoroidy. Głównym objawem jest krwawienie, ponadto nieokreślone bóle w zwieraczu, podrażnienie, bolesne wypróżnianie lub stwierdzenie zwiększonych pachwinowych węzłów chłonnych.
Leczenie raka odbytu podlega szczególnym zasadom. Wybór metod leczenia jest zupełnie inny niż w przypadku guzów z sąsiedniej lokalizacji anatomicznej – odbytnicy. Dlatego konieczne jest postawienie jasnej (i oczywiście prawidłowej) diagnozy: guz odbytu kontra guz odbytnicy.
Procedura leczenia jest zawsze ustalana w porozumieniu z pacjentem, który ma wybór między zabiegiem chirurgicznym a napromienianiem. Radioterapii zawsze towarzyszy jednoczesna chemioterapia. Radioterapia jest bardzo wymagająca i towarzyszy jej szereg skutków ubocznych w obrębie skóry i błon śluzowych zwieracza i okolic, a także skutków ubocznych objawiających się w morfologii krwi. Dlatego opracowano techniki radioterapii protonowej, które zmniejszają skutki uboczne i zwykle pozwalają na zastosowanie promieniowania bez konieczności wprowadzania tymczasowej (odciążającej) kolostomii.
Leczenie chirurgiczne nowotworów odbytu nie jest stosowane od lat 80. XX wieku. Odkryto znaczący efekt napromieniania, który prowadzi do całkowitego wyleczenia bez operacji u wysokiego odsetka pacjentów (80–95% w zależności od stadium choroby).
Jednak jako alternatywa dla promieniowania, operacja jest nadal dostępna jako standardowa procedura. Polega na usunięciu całego zwieracza, tj. wymaga utworzenia stałej kolostomii.
Obecnie głównymi wskazaniami do zabiegu operacyjnego (leczenie ratujące) są sytuacje, w których doszło albo do nawrotu choroby, albo nie udało się jej całkowicie wyleczyć za pomocą napromieniania (w zależności od stadium choroby ryzyko wynosi 5–15%).
Leczenie chirurgiczne obejmuje również kwestię tymczasowego założenia kolostomii na czas radioterapii, aby lepiej tolerować reakcje doradcze skóry i błon śluzowych
Radioterapia guzów nowotworowych jest leczeniem priorytetowym, chyba że chory wybierze alternatywę chirurgiczną. Radioterapia guzów nowotworowych to bardzo wymagająca metoda leczenia. Jej integralną częścią jest jednoczesne podawanie standardowej chemioterapii. Towarzyszy jej szereg skutków ubocznych w obrębie skóry, błon śluzowych, układu moczowo-płciowego i morfologii krwi.
Dlatego stosuje się radioterapię protonową, która ma korzystniejszy rozkład dawki niż konwencjonalna radioterapia fotonowa, a skutki uboczne są łagodzone, a nie eliminowane.
W większości przypadków radioterapia protonowa może być stosowana bez konieczności wprowadzania tymczasowego ujścia jelita, zwanego kolostomią. Skuteczność przeciwnowotworowa radioterapii protonowej i fotonowej jest taka sama.
Jest wskazana w przypadku dużych guzów przed radioterapią w celu zmniejszenia rozmiaru napromienianej masy. Wskazana jest także w przypadku nawrotów w postaci przerzutów odległych (przerzuty lokalne można leczyć chirurgicznie).
